بنیانگذار بورس ایران که بود؟

بورس اوراق بهادار تهران، بازاری است که در آن اوراق بهادار توسط کارگزاران یا معامله‌گران براساس قانون داد و ستد می‌شود. بورس اوراق بهادار به شکل شرکت سهامی عام تاسیس شده و اداره می‌شود. اگر بخواهیم در مورد بنیانگذار بورس ایران صحبت کنیم، باید از کارشناسان هلندی و بلژیکی بگوییم که در سال 1315 برای بررسی شرایط و اقدام برای تهیه و وضع مقررات و قوانین به ایران آمدند. مطالعات این دو کارشناس با شروع جنگ جهانی دوم متوقف شد. در سال 1332، وظیفه‌ی تاسیس بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی داده شد. این کارشناس بلژیکی به نام وان لوترفلد برای تشکیل بورس اوراق بهادار در ایران تحقیقاتی انجام داد و طرح قانونی و اساسنامه‌ی لازم برای تشکیل بورس اوراق بهادار را تهیه کرد اما به علت جنگ جهانی دوم روند تاسیس بورس متوقف شد.

در سال 1345 این گروه انتخابی پس از دوازده سال تحقیق و تفحص، قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار در تهران را حاضر کردند. در اردیبهشت سال 1345 لایحه‌ی تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس شورای ملی تصویب شد و پانزدهم بهمن سال 1346 با وارد شدن سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس، بورس اوراق بهادار تهران رسما شروع به کار کرد. بورس اوراق بهادار تهران با چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعت و معدن که بزرگ‌ترین واحد تولیدی اقتصادی آن زمان محسوب می‌شد اولین فعالیت خود را شروع کرد. ساختمان قدیم بورس تهران در خیابان حافظ واقع بود اما هم اکنون ساختمان جدید بورس تهران به سعادت آباد منتقل شده است.

لوگوی بورس اوراق بهادار تهران الهام گرفته شده از یک نشان برنجی دوره‌ی هخامنشیان است. این نشان برنجی در استان لرستان پیدا شده است. در این لوگو چهار انسان درون یک دایره قرار گرفته‌اند که دست در دست هم هستند و دایره‌ی دور آن ها نشان دهنده‌ی دنیا است. طبق افسانه های قدیمی ایرانی این جهان بر روی ساخ دو گاو قرار گرفته است که این نشان دهنده ی ثروت و سود است. این نشان قدیمی مربوط به دوره‌ی هخامنشیان در حال حاضر، در موزه‌ی لوور پاریس است.

نگاهی کوتاه بر سابقه‌ی بورس در ایران

از سال 1346 تا سال 1357 شرکت‌ها و موسسه‌های قبول شده در بورس اوراق بهادار تهران با سرمایه‌ی 2/6 میلیارد ریال  به 142 شرکت با 308 میلیارد ریال سرمایه افزایش پیدا کرد. بعد از انقلاب اسلامی، تعداد شرکت‌های قبول شده کاهش یافت و علت این مسئله این بود که بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی به تملک دولت در آمد. در آن زمان بانک‌ها، بیمه و برخی دیگر از صنایع به علت ملی شدن از بورس خارج شدند. یکی از مهم‌ترین اتفاقات بورس ایران رکود شدید آن در طی سال‌های جنگ تحمیلی ایران و عراق بود که در تاریخ بورس ایران اهمیت بسیار زیادی دارد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به منظور مبارزه با سرمایه‌داری تلاش‌هایی صورت گرفت که همه‌ی این تلاش‌ها بی‌سرانجام بود. پس از تمام شدن جنگ تحمیلی ایران و عراق در سال 1367 قانون بودجه فعالیت در بورس اوراق بهادار را دوباره شروع کرد و تعداد شرکت‌های فعال به 249 رسید.

برای بررسی دقیق وضعیت بورس ایران لازم است بورس‌هایی که در حال حاضر فعال هستند را بررسی کنیم. در حال حاضر چهار بورس تحت نظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت دارند که عبارتند از:

1.سهام شرکت‌ها و دیگر اوراق بهادار مثل اوراق مشارکت خرید و فروش که تحت نظر بورس اوراق بهادار تهران است.

2.سهام شرکت‌هایی که به خاطر دلایلی در بورس اوراق بهادار تهران مورد قبول واقع نمی‌شوند در فرابورس ایران داد و ستد می‌شوند.

3.بورس کالای ایران که کالاهای مختلف مثل محصولات کشاورزی، انواع فلزات و قراردادهای سکه در آن خرید و فروش می‌شود.

4.آخرین مورد، بورس انرژی است که تازه تاسیس است و حامل‌های انرژی در آن مبادله می‌شود و به دلیل مبادله‌ی حامل‌های انرژی با محوریت برق از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

ساختار بورس ایران به چه صورت است؟

شورای بورس و اوراق بهادار در بالاترین رده قرار دارد و تمام سیاست‌های مربوط به بورس، استراتژی‌های بازار و نظارت بر بازار بورس ایران به عهده‌ی شورای بورس و اوراق بهادار است. وزیر اقتصاد مسئولیت ریاست شورای بورس اوراق بهادار تهران را نیز به عهده دارد. اعضای دیگر ساختار بورس عبارت است از: وزیر تجارت، رییس بانک مرکزی، مدیر عامل اتاق بازرگانی، دادستان کل، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار، نمایندگان انجمن‌های فعال، یک نماینده برای هر بورس کالا و سه کارشناس مالی که از طریق وزیر اقتصاد درخواست می‌شود. هر یک از افراد نام برده شده وظایف مشخصی را در سیستم اداره‌ی بورس و اوراق بهادار به عهده دارند. علاوه براین هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار نیز باید توسط شورای بورس و اوراق بهادار تعیین شود.

معاملات سهام در بورس تهران شنبه تا چهارشنبه به جز روزهای تعطیل رسمی از ساعت 9 صبح آغاز می‌شود و در ساعت 12:30 پایان می‌یابد. معاملات در نشست معاملاتی و در تالارهای معاملات صورت می‌گیرد. معاملات سهام تنها از طریق سامانه بورس انجام می‌شود و سهامداران، خارج از سیستم نمی‌توانند اوراق بهادار را خرید و فروش کنند.

از زمان آغاز به فعالیت بورس اوراق بهادار تهران تا کنون، همه فعالیت‌های آن را می‌توان به چهار دوره تقسیم کرد که در هر یک از این دوره‌ها اتفاقات و رویدادهای مختلفی صورت گرفته است. دوره‌ی اول از سال 1346 تا سال 1357 در نظر گرفته می‌شود  که در واقع آغاز فعالیت‌های بورسی بود که معافیت مالیاتی برای شرکت‌های پذیرفته شده در بورس باعث تشویق شرکت‌ها به عرضه کردن سهام خود به بورس اوراق بهادار می‌شد.

‎ دوره‌ی دوم از سال  1358 تا سال 1367 در نظر گرفته می‌شود که از اواخر سال 57 با به وجود آمدن اعتصاب‌ها وتعطیلی واحدهای تولیدی به دلیل کم شدن اعتماد به دولت و وضعیت مالی شرکت‌ها انجام معاملات کاهش یافت و بروس ایران به حالت نیمه تعطیل درآمد.

دوره‌ی سوم از سال 1368 تا سال 1383 است که بورس ایران در این دوره تحولات بسیار زیادی پیدا کرد و سیر اتفاقات مختلف به رونق گرفتن بازار بورس منتهی شد.

دوره‌ی چهارم فعالیت بورس که از سال 1384 تا به امروز است نیز شامل اتفاقات و وقایع مختلفی است که تشکیل شورای عالی بورس و اوراق بهادار از مهم‌ترین وقایع این دوره است.

سخن پایانی

مباحث تاریخی و سوالات پایه‌ای مثل بورس چیست، بنیانگذار بورس ایران کیست و گذشته معاملات به چه شکلی بوده است، می‌تواند اطلاعات خوبی باشد، ولی برای بهره بردن از این بازار به عنوان بازاری مولد برای سرمایه‌گذاری به شناخت انواع تحلیل‌ها و رصد لحظه‌ای اخبار نیاز است. در اکثر کشورها، مردم راهکارهای غیرمستقیم سرمایه‌گذاری را انتخاب می‌کنند تا فرد یا تیم حرفه‌ای مدیریت دارایی آنها را به عهده بگیرد.